Valeriy Lobanovskyi: Huyền thoại Ukraine và tầm ảnh hưởng với bóng đá hiện đại

Không khó để biết được nền bóng đá Ukraine trước đây có sự đóng góp lớn thế nào với bóng đá Liên Xô, trong đó Valeriy Lobanovskyi- người có thể coi là "cha chúa" của nền bóng đá này với vô số những thành tựu và tầm ảnh hưởng vô cùng đáng nể.

Kỹ sư nhiệt đạt HCV toán học và nhà vô địch Liên Xô 1961

Sinh năm 1939 và lớn lên tại thủ đô Kiev hoa lệ, Veleriy Lobanovskyi sớm bộc lộ tình yêu với trái bóng. Ông tốt nghiệp Trường bóng đá số 1 và Trường bóng đá trẻ tại Kiev. Nhưng ngay sau đó, vào năm 1956, Veleriy vẫn tiếp tục học cao hơn với ngành kỹ thuật nhiệt tại Học viện Bách khoa Kiev rồi chuyển đến Học viện Bách khoa Odessa, nơi ông tốt nghiệp sau này.

Khi còn là học sinh, chàng trai Veleriy Lobanovskyi thông minh nổi tiếng là một người giỏi toán. Ông đã từng đạt HCV môn toán khi tốt nghiệp trung học.

Năm 18 tuổi, Lobanovskyi được mời thi đấu cho đội B của Dynamo Kiev. Với khả năng của mình, sau 3 năm, ông chính thức chiếm được suất đá chính trong đội hình xuất phát và là tay săn bàn hàng đầu của đội bóng này với 13 thắng trong mùa giải 1960.

Ngay mùa giải sau đó (năm 1961), ông cùng với Dynamo Kiev giành chức vô địch Liên Xô, trở thành đội bóng đầu tiên không tới từ Moscow vô địch giải đấu này.

Lobanovskyi theo mô tả của các đồng đội tại Kiev bấy giờ là cầu thủ có tư duy và khả năng lừa bóng khác thường so với chiều cao 1,87m của ông. Ông nổi tiếng với những đường chuyền như đặt tới mọi vị trí trên sân. Nhưng vũ khí lợi hại nhất mà Loba có chính là những tình huống đá phạt góc. Màn trình diễn này được ca ngợi là "khô khan nhưng hay nhất thế giới". Giống như cách Lionel Messi những năm gần đây thường có những siêu phẩm từ cách tình huống đá phạt ngoài vòng cấm, nhưng với Lobanovskyi đó là những tình huống đá phạt góc. Báo chí Liên Xô bấy giờ so sánh ông với Didi của Brazil - người từng 2 lần giành chức vô địch World Cup cùng Selecao.

Ông có 7 năm thi đấu trong màu áo Dynamo Kiev, sau đó đầu quân cho Chornomorets Odessa và Shakhtar Donetsk trước khi giải nghệ sớm ở tuổi 29. Tổng cộng, trong sự nghiệp ông ghi được 253 trận và 71 bàn thắng.

Huyền thoại của bóng đá Ukraine

Dù tài hoa là như vậy, song Lobanovskyi được cho là có mối quan hệ không tốt với HLV Kiev thời điểm đó là Viktor Maslov (người tiên phong cho lối chơi pressing mà sau này chính Lobanovskyi sau này nâng nó lên một tầm cao mới). Ông cho rằng Lobanovskyi không đủ tốc độ và thể lực để chạy cánh trong sơ đồ 4-4-2 của mình. Những câu chuyện xích mích về mối quan hệ của hai người khá nhiều, không chỉ về cách sống, mà cách nhìn nhận bóng đá cũng hoàn toàn khác biệt.

Là một người có cá tính vô cùng mạnh mẽ và hay cáu gắt, bằng chứng được thể hiện rõ ràng nhất khi Lobanovskyi 22 tuổi, vừa giành được chức vô địch Liên Xô. Trong một chuyến thăm kỷ niệm tới Viện Khoa học và Nghiên cứu Công nghiệp Xây dựng Kiev, nơi người bạn thân Volodymyr Sabaldyr làm việc. Sabaldyr hỏi Lobanovskyi về cảm giác khi giành được chiến thắng, điều mà người Kiev đã mơ trong nhiều thập kỷ. Lobanovskyi đáp rằng:

- Một giấc mơ khi thành hiện thực sẽ không còn là giấc mơ nữa. Giấc mơ của cậu là gì, với tư cách là một nhà khoa học? Bằng cấp? Bằng tiến sĩ? Hay luận văn sau tiến sĩ của cậu? Nhà khoa học đích thực sẽ mơ về những đóng góp cho khoa học kỹ thuật, về cách làm sao ghi dấu ấn của mình lên lịch sử.

Qua một vài câu nói, có thể khái quát phần nào con người của Veleriy Lobanovskyi. Và tất nhiên với cá tính như vậy, ông cảm thấy khó chịu khi không còn nằm trong kế hoạch của Viktor Maslov và có cảm giác mình là một người thừa. Ông rời Dynamo Kiev sau khi giành được Cúp Xô viết 1964 và có những tháng ngày không mấy hạnh phúc tại Chornomorets Odessa và Shakhtar Donetsk trước khi nghỉ hưu nghiệp quần đùi áo số ở tuổi 29.

Tưởng chừng sẽ có cuộc đời cay đắng khi từng suýt bỏ bóng đá để đi sửa ống nước, nhưng Lobanovskyi lại được mời làm HLV tại Dnipro Dnipropetrovsk - một đội bóng tại giải hạng hai Liên Xô bấy giờ. Nhưng đây lại chính là nơi bắt đầu những mốc son chói lọi trong nghiệp cầm quân của một trong những chiếc lược gia tài giỏi nhất lịch sử bóng đá thế giới.

Sau 3 năm làm việc, ông không chỉ đưa Dnipro Dnipropetrovsk thăng hạng mà còn giúp đội bóng này trụ hạng với vị trí thứ 6. Chính bởi thành thích ấn tượng đó, trước thềm mùa giải 1974, theo lời mời của Volodymyr Shcherbytsky - Cố lãnh đạo Đảng Cộng sản Ukraine, Lobanovskyi trở lại dẫn dắt đội bóng cũ Dynamo Kiev.

Không chỉ đưa Dynamo Kiev trở thành một thế lực tại giải đấu quốc nội, "Loba đại đế" còn đưa tên tuổi của câu lạc bộ này được biết tới rộng rãi trên bản đồ bóng đá thế giới khi vô địch UEFA Cup Winners' Cup (Cúp C2 châu Âu) năm 1975. Đó cũng lần đầu tiên một đội bóng tới từ Liên Xô giành được một danh hiệu lớn của châu Âu và cũng vào mùa thu năm đó, ông cùng các học trò đánh bại Bayern Munich hùng mạnh với dàn hảo thủ Sepp Maier, Franz Beckenbauer, Karl-Heinz Rummenigge hay Gerd Muller để trở thành nhà vô địch Siêu cúp châu Âu.

11 năm sau đó, Lobanovskyi lại cùng các họ trò tại Kiev vô địch Cúp C2 châu Âu thêm một lần nữa với chiến thắng 3-0 trước Atletico Madrid trong trận chung kết. Đó cũng là thời điểm triết lý bóng đá của ông đạt tới đỉnh cao trong sự nghiệp. Tờ báo El Pais của Tây Ban Nha sau trận đấu đó đã viết về đội bóng của Lobanovskyi rằng "họ chơi như một đội bóng tới từ tương lai".

"Loba đại đế" cả đời gắn bó với Kiev và bóng đá Liên Xô - Ukraine, cùng nền bóng đá nước này trải qua biết bao những thăng trầm. Thậm chí, có những giai đoạn ông cùng lúc dẫn dắt cả hai đội bóng này. Tổng cộng trong sự nghiệp huấn luyện của mình, Lobanovskyi giành được 12 danh hiệu khác nhau trong 17 năm gắn bó với Dynamo Kiev cùng những khoảnh khắc đáng nhớ khác như đánh bại cả 2 ông lớn Tây Ban Nha là Real Madrid và Barcelona trong 2 mùa giải liên tiếp 1997/1998 và 1998/1999 tại đấu trường Champions League. Khi dẫn dắt ĐT Liên Xô, ông cũng giúp đội bóng này vào tới chung kết Euro năm 1988.

Sự ra đi đột ngột

Năm 1988, Lobanovskyi lần đầu phải đối mặt với chứng bệnh đau tim. Mọi thứ trở nên tồi tệ hơn thấy rõ khi ông trở về từ Trung Đông năm 1996.

Năm 2001, ông bị cơn đau tim lần thứ hai và cần phải phẫu thuật và cũng từ đây, ông bỏ lỡ tất cả các trận đấu sân khách của Dynano Kiev tại Champions League do huyết áp tăng và được chỉ định không thể di chuyển bằng máy bay.

Ngày 7/5/2002, ngay trong trận đấu giữa Dynamo Kiev và FC Metalurh Zaporizhzhya, Lobanovskyi đã ngất xỉu và được đưa vào bệnh viện cấp cứu. Nhưng đến ngày 13/5, ông đã mãi mãi ra đi, để lại bao tiếc thương cho thế giới bóng đá và nền bóng đá Ukraine, đặc biệt là CLB Dynamo Kiev.

Lễ tang của ông được diễn ra sau đó diễn ra với sự tham dự của cả tổng thống và thủ tướng Ukraine bấy giờ. Bên cạnh đó còn có các học trò ưu tú nhất của ông như Andriy Shevchenko, Oleg Blokhin, Igor Belanov, Oleksandr Zavarov, Serhiy Rebrov…

Ở thời điểm ấy, trên khắp các sân bóng ở châu Âu, ký ức về vị huấn luyện viên vĩ đại của Liên Xô lại được tôn vinh bằng một phút tĩnh lặng. Bia mộ của ông tại nghĩa trang Baikovo ở Kiev được trang trí bằng một hàng cột, trên đó có dòng chữ tiếng Nga: "Chúng ta còn sống miễn là chúng ta còn được nhớ đến". Ở Kiev, gần sân vận động Dynamo, một bức tượng của Lobanovsky đã được dựng lên. Sân vận động này cũng mang tên của vị huấn luyện viên đã cống hiến rất nhiều cho bóng đá thế giới.