Đền cổ ở Ninh Bình thờ một bà chủ quán nước là vị Thánh trong "Tứ bất tử" Việt Nam, bà là ai?

Theo sách sử ghi lại, thửa xưa Thánh Mẫu Liễu Hạnh hiển linh thành bà chủ quán nước để phục vụ nước chè phục vụ du khách qua đường nhằm xem xét và dõi theo cuộc sống của người dân. 

Ngày 21/12/1788, sau khi lên ngôi hoàng đế và lấy niên hiệu là Quang Trung, nhà vua liền cho quân Tây Sơn hành quân thần tốc ra Bắc đánh đuổi 29 vạn quân Thanh. Quân Tây Sơn ra đến Tam Điệp ngày 15/1/1789 thì tập hợp cùng với quân Bắc Hà do Ngô Văn Sở và Ngô Thì Nhậm chỉ huy. 

Trong vòng 10 ngày thì ngụ binh tại Tam Điệp và Bỉm Sơn, bà chủ quán nước này đã nấu cháo đãi cả đoàn quân. Như được tiếp thêm sức  mạnh, thêm mưu trí, dũng mãnh, chỉ trong 5 ngày sau xuất quân, quân Tây Sơn đã đánh tan 29 vạn quân Thanh.

Sau khi làm nên chiến thắng lịch sử Đống Đa đại thắng quân Thanh, nhà vua về thăm Quán Cháo thì ngỡ ngàng không thấy các tiên nữ. Để tỏ lòng thành nhớ ơn các tiên nữ, vua Quang Trung đã truyền lệnh cho lập đền thờ tôn vinh người đã có công dâng cháo cho nghĩa quân. Từ đó, nhân dân xây dựng nên đền và đặt tên đền theo đúng thần tích này đó là đền Quán Cháo.

Đền Quán Cháo xưa kia chỉ như là một miếu nhỏ bên đường mòn, được lập để thờ Thánh mẫu Liễu Hạnh, một trong bốn vị "Tứ bất tử" của Việt Nam. Đến năm Tự Đức thứ 7 (1854) đền được trùng tu bởi Tuần phủ Ninh Bình Tôn Thất Tĩnh công đức và gần như giữ nguyên kiến trúc đến ngày nay. 

Đền được bao quanh bởi tường hoa, trước san có đắp cảnh núi Ngũ Hành Sơn. Tại sân đền có 3 cây cổ thụ rất to, che kín khoảng không tại sân đền. Bên trong, đền được xây theo hình chữ nhị và hậu cung hình chuôi vồ. Trên mái trước đền là hình lưỡng long chầu nguyệt và đắp nổi 4 chữ “Chúc Sơn Tiên Từ” (đền tiên Núi Cháo).

Bên trong đền gồm 3 cung thờ. Đầu tiên là cung đệ tam thờ công đồng tứ phủ. Tiếp theo là cung đệ nhị đặt tượng thờ Chúa Bản Đền. Cung này có 4 cột đá xanh nguyên khối, chạm trổ long phụng tinh xảo. Bên phải tượng Chúa Bản Đền có đặt ban thờ quan Hoàng Bảy. Bên trái thờ quan Hoàng Mười.

Cuối cùng là cung cấm thờ tượng Thánh Mẫu Liễu Hạnh đặt trong khảm sơn son thiếp vàng tráng lệ. Pho tượng bằng gỗ được tạc từ thời nhà Nguyễn với hình tượng mẫu ngồi theo thế tọa thiền. Bên trái ban thờ mẫu là ban thờ Nhị Vị Chầu Bà.

Lễ hội đền Quán Cháo hàng năm mở vào 15 tháng giêng và cùng với lễ hội đền Dâu kéo dài đến hết ngày 3/3 âm lịch tức ngày kỵ của Mẫu Liễu. Tuy nhiên ngay từ những ngày đầu năm mới, người dân đã nô nức đến đền và dâng lễ khấn vái.